Irrationele gedachten, we hebben er allemaal wel eens last van. Ze kunnen ons functioneren behoorlijk hinderen. Het is doorgaans niet de situatie die ons een vervelend gevoel bezorgt, maar de manier waarop we naar de situatie kijken. Neem alleen al de dagelijkse irritaties over vertragingen, opgebroken straten of collega’s die hun ochtend doorbrengen naast de koffieautomaat. Wanneer we niet de situatie de schuld geven, maar leren irrationele gedachten te vervangen door rationele, krijgen meer controle over onze gevoelens. Dit is wat schrijver David Foster Wallace bedoelt in ‘This is water’.

Het ABC van Albert Ellis

De Amerikaanse psycholoog Albert Ellis is de grondlegger van de Rationeel Emotieve Therapie. Hij liet zich inspireren door de stoïcijnen Marcus Aurelius en Epictetus. Van deze laatste komt de uitspraak: “mensen raken niet van slag door de dingen die gebeuren, maar door hun gedachten erover”. De kern van de RET is het ABC-schema.

• A staat voor ‘Activating event’ (aanleiding),
• B voor ‘Beliefs’ (overtuigingen) en
• C voor ‘Consequences’ (gevolgen).

C wordt niet veroorzaakt door A, maar door B. Een voorbeeld: twee werknemers kunnen totaal verschillend reageren op een reorganisatie (A). Werknemer X is optimistisch, werknemer Y raakt in de put (C). X heef de rationele gedachte dat een reorganisatie niet het einde van de wereld is. Hij doet zijn werk naar beste kunnen en meldt zich aan om mee te werken in een van de projectgroepen. Y heeft de irrationele gedachte dat hij dit keer dan wel ontslagen zal worden. Hij begint zich zorgen te maken over zijn perspectieven op de arbeidsmarkt en wordt steeds somberder. Dit hindert het functioneren van Y behoorlijk, hij trekt zich terug en laat steken vallen.

Het 5-G model

Een uitgebreidere variant van het ABC-schema van Albert Ellis, is het 5-G model. Dit maakt de stappen van gebeurtenis naar gevolg nog duidelijker:

• Gebeurtenis (aankondiging van de reorganisatie)
• Gedachte (vorige keer ontsprong ik de dans, dus deze keer zal ik wel aan de beurt zijn)
• Gevoel (ik maak me zorgen over de toekomst en ik ben boos op het management)
• Gedrag (als het zo moet, dan hoeven ze op mij niet meer te rekenen)
• Gevolg (Y wordt de wacht aangezegd wegens slecht functioneren)

Het 5G-model helpt om op lastige situaties te reflecteren. Was het werkelijk de situatie, of waren het je gedachten over de situatie die een bepaald gevoel veroorzaakten?

Irrationele gedachten komen o.a. voort uit de behoefte aan goedkeuring, perfectionisme, moralisme en lage frustratietolerantie. Ik zal in aparte blogs ingaan op de diverse irrationele gedachten. Voor nu alvast een filmpje over lage frustratietolerantie.